W ostatnich dniach w mediach pojawiły się zdjęcia jakie zrobił Brett Martin pracownik holownika. 46 km na północny zachód od miasta Onslow w Zachodniej Australii sfotografował on przemieszczającą się nad wodami oceanu burzę piaskową. Nieprzywykłym do takich widoków, oddech pustyni na pełnym morzu, może przywołać najczarniejsze skojarzenia - z zagładą Ziemi włącznie.

Przecież nie tak dawno straszono nas końcem świata. Z punktu widzenia tak małej istoty jaką jest człowiek, gigantyczny wał kłębiącego się pyłu i drobnego piachu, wydaje się być groźnym potworem, żarłocznie pochłaniającym wszystko na swojej drodze. Człowiek jest wobec niej mały i bezsilny. Ale kiedy patrzeć już z punktu krążącego na orbicie satelity burza ta jest tylko niewielką smugą, której trzeba się przyjrzeć, aby dokładnie stwierdzić jej istnienie.

Pył z burzy piaskowej w 2000 roku dotarł aż do Ameryki Południowej

Te efektownie wyglądające zjawiska powstają zwykle w wyniku znacznego wzrostu prędkości wiatru, nad obszarem gdzie zalega luźna frakcja drobnego piasku lub pyłu. Zwykle są to wielkie połacie Ergów - czyli pustyń piaszczystych z ogromnymi masami lotnego piasku i Barchanami (ruchomymi wydmami).

Wiatry te powstają zwykle w wyniku napływu chłodnego powietrza nad rozgrzane obszary pustyń i półpustyń. Mogą one być wywołane także zjawiskami fenowymi, gdzie na drodze przepływającego strumienia powietrza znajduje się łańcuch górski.

Najczęściej jednak burze piaskowe powstają w skutek wznoszących i opadających prądów powietrza (tzw konwekcji). Promienie słoneczne rozgrzewają piasek, a od piasku bardzo silnie ogrzewa się powietrze, te ma mniejszą gęstość i unosi się do góry, zmienia się więc ciśnienie, co w konsekwencji powoduje powstanie wiatru.

Ziarno piasku zostaje uniesione i po chwili z impetem uderza w inne, jeszcze nieruchome ziarna, te pod wpływem zderzenia zostają uniesione i uderzają w kolejne, tworząc efekt kaskady. Następuje wtedy szybkie mnożenie liczby aktywnego materiału skalnego, wchodzącego w skład burzy.

Zjawiska te zwykle unoszą piasek na wysokość ok 1,8 km. Przy naprawdę silnych burzach, lżejsze frakcje pyłu mogą dostać się na wysokość 6 km. Taki pył, czasami dostaje się w strefę prądu strumieniowego, niesiony, pokonuje w ten sposób olbrzymi dystans. Są przypadki że pył z takiej burzy lądował nawet w południowo wschodnich dzielnicach Polski, albo na Wyspach Brytyjskich. Z nim związane są opady czerwonego, lub miedzianego deszczu.

Skutki gospodarcze burz piaskowych, które można obejrzeć na filmach są wbrew pozorom bardzo poważne. Mogą one bowiem spowodować utratę i tak skromnej ilości gleby oraz materii organicznej. Pędzące drobiny piasku ponadto trą o młode rośliny i kaleczą je, tworząc znaczne szkody wśród upraw. W trakcie takich burz silnie ograniczony zostaje dostęp do światła, spada widzialność co przekłada się na utrudnienia w transporcie i lotnictwie. Duże zapylenie źle wpływa na zdrowie, zwiększa się ryzyko pylicy kolagenowej i raka płuc.

Natomiast wspomniany wcześniej transport pyłu znad pustyni może mieć zasięg międzykontynentalny. Niektórzy badacze są zdania, że np pył znad Sahary (Wielki Erg Zachodni, Erg Szasz, Irk Irkidi) może mieć znaczenie przy tworzeniu się huraganów na Atlantyku. Duże ilości takowego pyłu mogą np. schładzać nieco ogrzewanie się wód Atlantyku co znacznie zmniejsza ryzyko rozwoju burz tropikalnych do rangi ekstremalnie silnych huraganów.

Pył taki zasila także wyjałowioną glebę wilgotnej strefy równikowej, ponieważ w bogaty w składniki mineralne opada wraz z deszczami m. in w strefie Ameryki Środkowej i Południowej.

Przemieszczanie się pyłu znad pustyń w ujęciu globalnym. Okres od 07-18 kwiecień 2001

Burze piaskowe występują wszędzie tam gdzie występują tzw gorące pustynie i półpustynie z frakcją luźnego materiału skalnego. Występują one głównie na Wielkich Równinach w Ameryce Północnej, na Półwyspie Arabskim, Pustyni Gobi w Mongolii, Saharze, Australii oraz innych pustynnych obszarach na świecie.

Redaktor: Dawid Szymczak

« powrót