No cóż, statki powietrzne podobnie jak inne przedmioty nie są uprzywilejowane, tak więc i one są narażone na uderzenie pioruna. Rzecz jasna prawdopodobieństwo zwiększa się w miarę przemieszczania się w pobliżu obszarów burzowych. Trajektorie wyładowań są rozmaite, mogą występować wewnątrz chmur, pomiędzy nimi a także między chmurą burzową a ziemią.

Błyskawica jest przejawem iskrowego wyładowania atmosferycznego, którego natężenie osiąga nawet 200 000 A. Podczas rozładowania napięcia, temperatura powietrza w kanale gwałtownie wzrasta do 1000 st. C, efektem tego jest bardzo dynamiczne rozszerzenie się powietrza co doprowadza do powstania fali akustycznej . Przeciętna prędkość ruchu błyskawicy to 150 km/s, jej długość może wynosić nawet 20 km.

Główny kanał często posiada kilka pobocznych, lateralnych odgałęzień. Zwiększa to niewątpliwie prawdopodobieństwo trafienia w przelatujący samolot, co może być przyczyną wypadku a nawet katastrofy lotniczej. Całe szczęście szansa uderzenia w statek powietrzny napędzany śmigłem jest niewielka, gdyż masa takiej maszyny jest zbyt mała by mógł nagromadzić się odpowiednio duży potencjał elektryczny „ściągający” wyładowanie atmosferyczne. Uważa się, że prawdopodobieństwo ściągnięcia na statek powietrzny pioruna rośnie wraz z masą samolotu i prędkością jego ruchu.

Są takie elementy samolotu, które pioruny „wybierają” szczególnie chętnie, należą do nich np. anteny radiowe w które prawdopodobieństwo uderzenia wynosi ok 27%, skrzydła i stateczniki to 22%, a w kadłub 15%. Możliwość wyładowania w śmigło czy otwory kontrolne szacuje się na 7%.

Badania przeprowadzone przez NASA potwierdzają, że przeważająca liczba uderzeń pioruna w samolot, występuje na wysokościach, gdzie temperatura powietrza przyjmuje wartości bliskie 0 st.C. w tej temperaturze prawdopodobieństwo wyładowania rośnie nawet do 60%.

Skutki takiego wyładowania w przeważającej większości przypadków kończą się tym, że załoga dopiero po wylądowaniu orientuje się, że uderzył w nich piorun, są to zwykle nieznaczne uszkodzenia samolotu. Występują jednak odstępstwa od takich sytuacji i choć rzadko, ale jednak zdarzają się groźne awarie statku powietrznego lub porażenie piorunem załogi.

Obecnie statki powietrzne są jednolitą konstrukcją niemetalową przez co prąd elektryczny nie ma możliwości przeniknąć do kabiny pilotów. Problem może wystąpić w przypadku konstrukcji kompozytowo-metalowych. Różnice w gromadzeniu się ładunków elektrycznych na metalowych i niemetalowych elementach są tak duże, że przy wyładowaniu dochodzić może do tzw. efektu spawarki a połączone ze sobą elementu mogą się rozłączyć.

Jeszcze bardziej narażone na wyładowania atmosferyczne są znajdujące się w samolocie odbiorniki radiowe, instalacja elektryczna, awionika, nawigacja czy generator prądotwórczy. Powstające wtedy przepięcia mogą zniszczyć te urządzenia, lub spowodować ich niewłaściwe działanie.

Mało prawdopodobne jest jednak zapalenie się zbiorników paliwa, te z racji swojej konstrukcji posiadają otwory. Uderzenie pioruna w pobliżu takiego otworu mogło by doprowadzić do zapalenia się mieszanki paliwowo-powietrznej. Jednakże zdecydowana większość wyładowań atmosferycznych w samolot ma miejsce w przedziale temperatur -5st. C do +10st. C, w tym przedziale parujące paliwo nie tworzy z powietrzem wystarczająco bogatej mieszanki, by mógł nastąpić zapłon.

Oddziaływanie piorunów na statek powietrzny to jednak nie wszystko. Pozostaje jeszcze załoga, która poddana jest efektom świetlnym i dźwiękowym. Niedoświadczony pilot może w wyniku stresu, leku a nawet paniki, popełniać poważne błędy w pilotażu, co prowadzić może do katastrofy.

Wyładowanie atmosferyczne w samolot pasażerski australijskich linii Qantas.

http://www.youtube.com/watch?v=036hpBvjoQw

Opracowane na podstawie: Szewczak P. „Meteorologia dla Pilota samolotowego” Avia -Test Poznań 2007

Redaktor: Dawid Szymczak

« powrót