Zmiany klimatu to problem globalny, w niewielkim stopniu dotyczÄ…cy Polski, a mojej gminy – praktycznie nie dotyczÄ…cy wcale – tak czÄ™sto uważajÄ… samorzÄ…dowcy. ZmieniajÄ… zdanie, gdy ich gminÄ™ spotyka katastrofa pogodowa.
Åšwidomość zmian klimatu – ich przyczyn i skutków - jest znacznie wyższa wÅ›ród tych gmin, które doÅ›wiadczyÅ‚y np. powodzi (Racibórz, Nowa Sól), czy huraganu (Pisz, Piecki) oraz w wiÄ™kszych jednostkach (Bielsko-BiaÅ‚a)– wynika z sondażu przeprowadzonego w 30 gminach Polski przez Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE). Badanie zostaÅ‚o przeprowadzone w ramach projektu „MÄ…dry Polak przed szkodÄ…, czyli dbaÅ‚ość o przyszÅ‚Ä… jakość życia”.
Jak podkreÅ›liÅ‚a Aleksandra StÄ™pniak podczas konferencji podsumowujÄ…cej projekt, gÅ‚ównym jego celem byÅ‚o stworzenie wspólnego podejÅ›cia wÅ‚adz i spoÅ‚ecznoÅ›ci lokalnych w sprawie zapobiegania sytuacjom kryzysowym wynikajÄ…cym z coraz częściej i z coraz wiÄ™kszÄ… siÅ‚Ä… wystÄ™pujÄ…cych anomalii pogodowych: ulewnych deszczy, gwaÅ‚townych burz, huraganów, dÅ‚ugotrwaÅ‚ych susz, czy powodzi.
W ramach projektu w 30 gminach z caÅ‚ej Polski zbadano poziom Å›wiadomoÅ›ci pogÅ‚Ä™biajÄ…cych siÄ™ zmian klimatu. Do sondażu wytypowano jednostki i instytucje odpowiedzialne m.in. za zarzÄ…dzanie kryzysowe. "Konieczne jest wiÄ™ksze zainteresowanie wÅ‚adz centralnych i regionalnych konsekwencjami zmian klimatu oraz budowanie Å›wiadomoÅ›ci wÅ›ród spoÅ‚eczeÅ„stwa – wÅ‚aÅ›nie "oddolnie", w gminach" - powiedziaÅ‚ Andrzej Kassenberg, prezes InE.
149 respondentów (z urzÄ™dów wojewódzkich, urzÄ™dów miast i gmin, straży pożarnej, jednostek zarzÄ…dzania kryzysowego, parków krajobrazowych, organizacji pozarzÄ…dowych, szkóÅ‚) pytano o przyczyny i skutki zmian klimatu, przygotowanie gminy do sytuacji kryzysowych, podejmowane dziaÅ‚ania oraz bariery utrudniajÄ…ce wdrażanie dziaÅ‚aÅ„.
Na pytanie o przyczyny zmian klimatu wiÄ™kszość respondentów odpowiadaÅ‚a: "emisja zanieczyszczeÅ„", "spalanie paliw", produkcja energii w oparciu o paliwa kopalne". Przedstawiciele Å»ywca wymienili m.in. spalanie odpadów w piecach centralnego ogrzewania, niechlujstwo ludzi - Å›miecenie, wzrost ruchu samochodowego w centrach miast. SÄ… to zjawiska, za które odpowiedzialny jest każdy z nas, również w skali lokalnej - podkreÅ›la Aleksandra StÄ™pniak w podsumowaniu sondażu.
W odpowiedziach dotyczÄ…cych skutków zmian klimatu wymieniano gÅ‚ównie anomalie pogodowe. Jednak pojawiaÅ‚y siÄ™ też bardziej szczegóÅ‚owe odpowiedzi np. przedstawiciele Bielska-BiaÅ‚ej wskazali na wzrost iloÅ›ci szkodników w beskidzkich lasach, co powoduje obumieranie Å›wierków, wycinkÄ™ tych drzew. W konsekwencji po ulewnych deszczach korzenie nie sÄ… w stanie przechwycić caÅ‚ej wody i dochodzi do wiÄ™kszej liczby podtopieÅ„ miasta.
Gminy wskazywaÅ‚y też na zagrożenie pożarowe, burze w lutym, choroby i pasożyty, zmniejszonÄ… wydajność plonów, dÅ‚ugie okresy jednakowej pogody (dwie pory roku zamiast czterech).
Jak pokazujÄ… wyniki badania, dziaÅ‚ania prewencyjne przed negatywnymi skutkami zmian klimatu przeprowadzano w 14 gminach, gÅ‚ównie tych, które byÅ‚y wczeÅ›niej dotkniÄ™te różnymi katastrofami. Jaki to byÅ‚y dziaÅ‚ania? PrzykÅ‚adowo w gminie Piecki ubezpieczono miejsca użytku publicznego, ograniczenie możliwoÅ›ci zabudowy w strefach zalewowych wprowadzono w MichaÅ‚owicach i Staszowie. Natomiast system monitoringu i ostrzeżeÅ„ powodziowych powstaÅ‚ w gminie JeleÅ›nia, a grupowe ubezpieczenia rolników zawarto w WaÅ‚czu. Ponadto gminy umacniajÄ… waÅ‚y przeciwpowodziowe i inwestujÄ… w mocniejszÄ… infrastrukturÄ™.
Zdaniem przedstawicieli Instytutu na rzecz Ekorowoju, wciąż zbyt maÅ‚o "żywym" tematem w polskich gminach jest możliwość adaptacji do nastÄ™pujÄ…cych zmian klimatycznych. Znikoma ilość badanych gmin podjęła dziaÅ‚ania w tym kierunku. Kilka przykÅ‚adów można jednak wskazać: np. zwiÄ™kszanie upraw ciepÅ‚olubnych w WaÅ‚czu, odejÅ›cie od upraw roÅ›lin wrażliwych na czynniki atmosferyczne na rzecz mniej wymagajÄ…cej hodowli bydÅ‚a mlecznego w Pieckach.
Jedynie w 18 z badanych gmin przeprowadzono jakiekolwiek dziaÅ‚ania, które można uznać za "proklimatyczne". Jak podkreÅ›lajÄ… autorzy sondażu, w wiÄ™kszoÅ›ci sytuacji ochrona klimatu nie byÅ‚a celem samym w sobie, ponieważ gÅ‚ównym bodźcem byÅ‚a ekonomia, czyli opÅ‚acalność tych dziaÅ‚aÅ„. Przedstawiciel gminy Pilica przyznaÅ‚, że nie promuje siÄ™ wÅ›ród mieszkaÅ„ców przechodzenia na ogrzewanie ekologiczne, nie stosuje siÄ™ też żadnych dopÅ‚at. "Pali siÄ™ tym, co najtaÅ„sze, czyli wÄ™glem, bÅ‚otem mazutowym itp. Ekologia na caÅ‚ej linii przegrywa z ekonomiÄ…" - napisaÅ‚ respondent z tej gminy.
SamorzÄ…dy wskazujÄ… na bariery uniemożliwiajÄ…ce wdrażanie dziaÅ‚aÅ„ - gÅ‚ównie brak Å›rodków finansowych i brak odgórnych uregulowaÅ„ prawnych. "Dobre chÄ™ci mieszkaÅ„ców i lokalnych urzÄ™dników to za maÅ‚o. (...) Potrzebne jest skuteczne prawo, które umożliwiaÅ‚oby, a nawet wymuszaÅ‚o podejmowanie takich dziaÅ‚aÅ„" - podkreÅ›laÅ‚ respondent z MiÅ„ska Mazowieckiego. Gminy wskazywaÅ‚y też na niskÄ… Å›wiadomość spoÅ‚ecznÄ…, brak porozumienia i wspóÅ‚pracy pomiÄ™dzy instytucjami w gminie, oziÄ™bÅ‚e relacje pomiÄ™dzy gminÄ… a starostwem, braki kadrowe, brak edukacji w tym zakresie.
Jednak w niektórych gminach wymienia siÄ™ kotÅ‚y wÄ™glowe na gazowe lub olejowe, oÅ›wietlenie uliczne na energooszczÄ™dne, dba siÄ™ o zieleÅ„ i lasy, wprowadza selektywnÄ… zbiórkÄ™ odpadów. Gminy przeprowadzajÄ… też dziaÅ‚ania edukacyjne, majÄ…ce np. na celu przeciwdziaÅ‚anie spalaniu tworzyw sztucznych (Å»ywiec), traw (Wymiarki), promuje siÄ™ również energie odnawialne wÅ›ród mieszkaÅ„ców (Lubaczów).
DziaÅ‚ania, jakie podejmujÄ… samorzÄ…dy sÄ… nie bez znaczenia. OczywiÅ›cie zmiany klimatu to problem caÅ‚ego Å›wiata, bo jak przyznaje Andrzej Kassenberg, mimo podejmowania dziaÅ‚aÅ„ zapobiegawczych, na caÅ‚ym Å›wiecie ilość emitowanych gazów cieplarnianych nie maleje, lecz roÅ›nie.
Jednak - zaznacza Kassenberg - Polska nie stworzyÅ‚a dotychczas strategii odnoszÄ…cej siÄ™ do koniecznoÅ›ci podejmowania dziaÅ‚aÅ„ adaptacyjnych. Kierunki prac wyznaczajÄ… dokumenty unijne, z których najważniejszy to Zielona KsiÄ™ga Komisji Europejskiej w sprawie adaptacji.
"Nasze badania wskazują na to, że świadomość na temat zmian klimatu nie jest zbyt duża, ale rośnie. Ludzie mogliby podejmować więcej działań, gdyby władza stwarzała im do tego warunki" - podsumował Andrzej Kassenberg.
(źródÅ‚o: PAP)
